Diversiteit: iedereen mag zichzelf zijn

Inleiding

1. Inleiding

Gemeenten hebben een belangrijke rol in het bevorderen van de sociale acceptatie van lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen, transgenders en mensen met een intersekse conditie (LHBTI). Ook Westerwolde kan met gerichte inzet en activiteiten ervoor zorgen dat vooroordelen, discriminatie, intimidatie en geweld tegen LHBTI’s afneemt/verdwijnt. Deze inzet en activiteiten moeten er voor zorgen dat zij zich meer gesteund, veiliger en weerbaarder voelen. Op school, de straat, het werk, in de zorg, bij sport(verenigingen), maar ook thuis en in hun sociale kring.

Regenboogconvenant

Op 11 oktober 2018 hebben de provincie Groningen en alle Groninger gemeenten het regenboog-convenant ondertekend. Met dit convenant zetten provincie en gemeenten zich gezamenlijk in voor veiligheid, weerbaarheid, sociale acceptatie en zichtbaarheid van LHBTI’s in onze provincie, zodat iedereen zichzelf kan zijn.

Het regenboogconvenant is in samenspraak met gemeenten en verschillende betrokken organisaties opgesteld, naar aanleiding van een motie die is aangenomen door de Provinciale Staten. Iedereen heeft recht op veiligheid, op een eerlijke kans op deelname in de samenleving en op een gelijkwaardige behandeling.

De strekking van de afspraken in het convenant:

• Gemeenten gaan actief met de gemeenteraad zoeken naar mogelijkheden om de sociale acceptatie van LHBTI’s te vergroten.
• Gemeenten tonen actief aandacht voor veiligheid van LHBTI’s in de eigen gemeente.
• Voorlichting wordt ingezet als middel om kennis te verspreiden op het gebied van LHBTI-veiligheid. Scholen worden hier nadrukkelijk bij betrokken.
• Gemeente zorgen ervoor dat LHBTI’s die vragen hebben over veiligheid weten waar zij terecht kunnen.
• Gemeenten maken met de belangrijkste ketenpartners afspraken over te nemen stappen als zich LHBTI-veiligheidsvraagstukken voordoen.

Werkgroep en klankbordgroep

Naar aanleiding van de ondertekening van dit convenant is de gemeente Westerwolde begonnen met het uitwerken van deze afspraken. Met een kleine interne werkgroep en een kleine externe klankbordgroep zijn de mogelijkheden, wensen en prioriteiten in kaart gebracht. De uitkomsten hiervan staan in deze startnotitie en dienen als basis voor het beleid en de activiteiten in de komende jaren.

 

2. Onderdelen

De gemeente Westerwolde kiest binnen het diversiteitsbeleid voor een praktische aanpak. Op basis van de handreiking van Movisie (landelijke kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken) hebben we voor verschillende onderdelen in kaart gebracht welke acties wenselijk en haalbaar zijn. Daarbij hebben we steeds gekeken wat er binnen de gemeentelijke organisatie zelf gedaan kan of moet worden. En we hebben gekeken welke acties er met inwoners en (maatschappelijke) organisaties in gang gezet kunnen of moeten worden.

2.1 Veiligheid

Het provinciale convenant is in eerste instantie opgesteld vanuit het perspectief van veiligheid. Openbare veiligheid is een zaak van iedereen. Daarvoor zet de gemeente algemene middelen in. Binnen die middelen is veel mogelijk om LHBTI’s te beschermen tegen discriminatie en geweld.

Belangrijke partner is het Discriminatie Meldpunt Groningen (DMG). De gemeente Westerwolde neemt tot nu toe het minimumpakket af. Dit pakket bevat klachtbehandeling, registratie, monitoring en advies & informatie. Inwoners kunnen klachten melden over discriminatie op basis van godsdienst, levensovertuiging, leeftijd, ras, geslacht, seksuele geaardheid, handicap, chronische ziekte of burgerlijke staat. De klachten worden geregistreerd en voor de drie noordelijke provincies gemonitord. Daarnaast kunnen particulieren en organisaties gebruik maken van de advies- en informatiefunctie.

Het DMG biedt ook een basispakket. Dit pakket bevat naast het minimumpakket ook een aanbod op het gebied van preventie en educatie. Het pakket biedt mogelijkheden voor vraag gestuurde educatie voor scholen, voor maatschappelijke instellingen en organisaties en voor bedrijven. Daarbij kan naast aandacht voor seksuele en genderdiversiteit ook andere vormen van diversiteit onder de aandacht gebracht worden. Meer informatie over DMG, de discriminatiemonitor en gemeentelijke cijfers: www.discriminatiemeldpunt.nl.

• Voorstel is om ons pakket uit te breiden van minimum naar basis.
• Kosten: circa € 3.500,- per jaar extra (minimumpakket kost circa € 9.500 per jaar).

2.2 Burgerparticipatie 

De gemeente wil het diversiteitsbeleid vooral samen met inwoners invullen. Wat betreft seksuele en genderdiversiteit zijn er momenteel twee aanspreekpunten: LHBTI Veenkoloniën Westerwolde en LHBTI-Werkgroep Geloof & Levensbeschouwing Westerwolde en Oldambt.
Daarnaast kent Westerwolde een aantal betrokken LHBTI-inwoners die hebben aangegeven graag met de gemeente mee te willen denken over de (door-)ontwikkeling van het LHBTI-beleid. Samen vormen zij de komende periode een klankbordgroep.

• Voorstel is om minimaal twee keer per jaar met de klankbordgroep de voortgang en ontwikkelingen van ons diversiteitsbeleid te bespreken en zo nodig bij te stellen.

2.3 Onderwijs

Voor de veiligheid van leerlingen en leerkrachten is het van groot belang dat seksuele en genderdiversiteit op school bespreekbaar is. Dit geldt voor zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs in onze gemeente.
Sinds 2012 is dit opgenomen in de kerndoelen van het onderwijs. Scholen bereiden jongeren voor op de invulling van hun burgerschap en het respectvol samenleven in de maatschappij.

Scholen moeten daarnaast zorgen voor een sociaal veilig klimaat in en om de school en aandacht besteden aan (goed) burgerschap. Scholen zijn vrij om hier zelf invulling aan te geven. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OC&W) wil met dit beleid seksuele dwang en grensoverschrijdend gedrag, maar ook homonegatief gedrag voorkomen en respectvol gedrag dan wel seksuele weerbaarheid van leerlingen bevorderen.

• Voorstel is om samen met het onderwijs in kaart te brengen op welke wijze de gemeente dit onderwerp verder kan ondersteunen. Dit kan zijn door het ondersteunen van initiatieven van leerlingen en/of het faciliteren van voorlichting door belangenorganisaties of maatschappelijke organisaties/GGD. Belangrijk aandachtspunt is de structurele borging van initiatieven.
• Kosten: optie is om een deel van de uitbreiding aanbod DMG hier in te zetten. Daarnaast is het wenselijk om een budget voor incidentele activiteiten binnen onze VO-scholen beschikbaar te hebben.

2.4 Zorg en ondersteuning 

Bepaalde kenmerken van LHBTI’s maken dat onder deze groep meer kwetsbare inwoners voorkomen dan onder andere groepen. Zij hebben bijvoorbeeld vaker geen kinderen, een minder groot netwerk, minder mantelzorgers en vaker last van psychische problemen. Uit onderzoek blijkt dat vooral jongeren en ouderen zich vaker in een kwetsbare positie bevinden. LHBTI’s die geconfronteerd worden met negatieve reacties als pesten en geweld, hebben een verhoogde kans op bijvoorbeeld eenzaamheid, depressie en suïcidale gedachten. Het aantal zelfdodingen onder LHBTI’s ligt vooral onder jongeren schrikbarend hoog.

De gemeente wil betere zorg en ondersteuning bieden aan LHBTI’s. De gemeente maakt al regulier beleid voor het sociale domein. Daarbinnen willen we meer sensitiviteit en belangstelling voor seksuele en genderdiversiteit creëren. Het is van belang dat onze professionals LHBTI’s niet over het hoofd zien.

Intern gaan we met de teams Jeugd, Wmo en Participatie inventariseren wat we kunnen doen. Extern gaan we met onze welzijnsorganisatie(s) en de adviesraad sociaal domein deze inventarisatie doen.

• Voorstel is om op deze wijze intern en extern meer oog te krijgen voor knelpunten en bedreigingen onder onze inwoners gerelateerd aan seksuele voorkeur en genderidentiteit.
• Voorstel is om ook in onze inkoop en contractafspraken met zorgaanbieders aandacht te vragen voor seksuele en genderdiversiteit.

2.5 Sport en vrije tijd 

In Westerwolde zijn tal van sportverenigingen actief. Daarnaast zijn er ook sport- en beweegaanbieders als fysiotherapeuten, welzijnswerkers, huisartsen, sportscholen, onderwijzend personeel etc. Voor al deze aanbieders organiseert de gemeente een aantal keer per jaar een Sport- & Beweegcafé. In dit café is ruimte voor diverse thema’s die bij de aanbieders ‘leven’, maar ook voor zaken die de gemeente graag onder de aandacht wil brengen.

Ook vanuit het perspectief van diversiteit ligt er voor besturen van verenigingen een opdracht. Er ligt een taak om alle sporters zich welkom en geaccepteerd te laten voelen. Daarbij kan een vertrouwenscontactpersoon (VCP) een rol spelen. Nog weinig sportverenigingen hebben een VCP, reden te meer om ook dit als onderwerp aan te bieden bij het Sport- & Beweegcafé.

Sinds 1 november 2018 is er nieuwe regelgeving van kracht als het gaat om het uitgeven van een gratis Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) voor vrijwilligers. Ook sportverenigingen komen daar nu voor in aanmerking. Een voorwaarde voor verenigingen om voor gratis VOG’s in aanmerking te komen, is het hebben van beleidsregels voor veilig vrijwilligerswerk. In samenwerking met het Huis voor de Sport kan de gemeente actief bevorderen dat hierin ook expliciet diversiteit benoemd wordt.

• Voorstel is dat de gemeente samen met het Huis voor de Sport gaat inventariseren wat de mogelijkheden zijn om diversiteitsbeleid binnen sportverenigingen bespreekbaar te maken.
• In het Sport- & Beweegcafé wordt het thema diversiteit en ook de rol van een VCP aan de orde gesteld.

2.6 Gezondheid

De gemeente heeft via de GGD de verantwoordelijkheid en de mogelijkheid om iets voor de gezondheid van LHBTI’s te betekenen. De gemeente heeft al afspraken gemaakt om vragen over LHBTI op te nemen in de Gezondheidsmonitor. GGD Groningen besteedt in haar gezondheidsvoorlichting aan jongeren aandacht aan seksuele en genderdiversiteit. Op dit moment zijn er nog geen vragen over diversiteit in de vierjaarlijkse Jeugdmonitor opgenomen, de wens is al wel neergelegd bij de GGD. Bij Sense Noord kan men terecht voor testen op het gebied van SOA en HIV.

In het project Seksuele gezondheid statushouders dat in de gemeente Westerwolde loopt, wordt ook aandacht besteed aan LHBTI en de normen en waarden in de Nederlandse samenleving op dit gebied.

• Verdere voorstellen worden in het najaar van 2019 uitgewerkt.

Opvanglocatie Ter Apel 

Onze gemeente kent een grote opvanglocatie voor asielzoekers. De verantwoordelijkheid voor de bewoners ligt in eerste instantie bij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). De gemeente wil in overleg met het COA beoordelen of er acties vanuit de gemeente nodig zijn. We denken hierbij aan extra ondersteuning voor LHBTI-asielzoekers.

Sinds 2019 heeft de gemeente een jeugdconsulent vanuit het CJGV op het COA en levert de welzijnsinstelling Rzijn daar Algemeen Maatschappelijk werk. Met beide medewerkers wordt regelmatig gesproken over het voorkomen van LHBTI-problematiek. In het tussentijdse contact tussen de gemeente en de medische dienstverlening op het AZC, wordt het onderwerp ook ter tafel gebracht.

• In het najaar van 2019 is er contact met het COA en worden eventueel verdere voorstellen uitgewerkt.

2.8 Interne organisatie 

De gemeente vindt het belangrijk dat ook het eigen personeel zich veilig voelt binnen de organisatie, ongeacht seksuele voorkeur of identiteit. Toch kan het zijn dat medewerkers geconfronteerd worden met ongewenst gedrag. In dat geval kunnen collega’s terecht bij de vertrouwenspersoon. Deze vertrouwenspersoon is op de hoogte van het diversiteitsbeleid dat de gemeente voert.

Daarnaast willen we praktische zaken oppakken die passen binnen het diversiteitsbeleid. Denk bijvoorbeeld aan het realiseren van genderneutrale toiletten op beide gemeentehuizen voor bezoekers én personeel. Dit kan door het simpelweg te verwijderen van de man/vrouw plaatjes op de deuren.

• In het najaar van 2019 gaan we in overleg met het personeel van de gemeente een aantal praktische voorstellen doen. In overleg met de afdeling ruimte beoordelen we of deze voorstellen te realiseren zijn.

2.9 Communicatie

De gemeente wil laten zien en uitstralen dat zij LHBTI’s serieus neemt, en dat iedereen in Westerwolde zichzelf kan zijn. Dat betekent dat er in de communicatie vanuit de gemeente meerdere aandachtspunten zijn. Zo wil de gemeente in de communicatie naar haar inwoners af van het standaard man/vrouw gebruik in brieven en invulformulieren. Een eerste vraag moet zijn of het benoemen van het geslacht relevant is. En indien het relevant is, moet er ruimte zijn voor alternatieven. Daarnaast is het belangrijk dat de gemeente ook signalen afgeeft over het belang dat wij hechten aan diversiteit, zowel op de website als rondom de gemeentehuizen.

Daarom stellen we de volgende acties voor: 

• De gemeente Westerwolde hangt elk jaar op beide gemeentehuizen de regenboogvlag uit op 17 mei en 11 oktober. 17 mei is de Internationale Dag tegen Homofobie, Bifobie en Transfobie. 11 oktober is Coming Out-dag. Door op beide dagen de vlag uit te hangen, maken we zichtbaar dat iedereen zichzelf mag zijn in Westerwolde.
• Verwijzing naar LHBTI Veenkoloniën Westerwolde en LHBTI-Werkgroep Geloof & Levensbeschouwing Westerwolde en Oldambt op de gemeentelijke website. Inwoners die op zoek zijn naar zichzelf of meer informatie willen over LHBTI gerelateerde onderwerpen, moeten via de gemeente naar deze organisaties worden doorverwezen.
• Gebruik van seksuele en genderdiverse rolmodellen in geval van foto’s op de website, op social media en in drukwerk.
• De komende periode samen met de collega’s inventariseren waar het mogelijk en wenselijk is de aanspreekvormen naar onze inwoners genderneutraal maken. Het betreft een kritische check van onze aanspreekwijze in brieven aan inwoners, op schermen bij balies op beide gemeentehuizen en op gemeentelijke (invul-)formulieren. Ook gaan we de komende periode inventariseren op welke wijze we nog meer aandacht aan seksuele en genderdiversiteit zouden kunnen besteden.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. Financiën

Veel zaken, acties en activiteiten die in deze notitie genoemd zijn, kunnen georganiseerd worden door (extra) inzet van menskracht. Veel gaat om bewustwording en kost (bijna) niets. Daarnaast zijn of komen er activiteiten die geld kosten. Het betreft vooral voorlichtingsactiviteiten en evenementen.

Eerder is al aangegeven dat wij de rol van het Discriminatie Meldpunt Groningen uit willen breiden. De klankbordgroep heeft aangegeven dat ook het ontmoeten van elkaar hoog op de agenda staat. Incidentele bijdragen vanuit de gemeente kunnen deze initiatieven ondersteunen.

Het ministerie van OCW heeft besloten dat geld voor diversiteitsbeleid naar de G50 gaat. Mogelijk wil en kan de provincie Groningen iets bijdragen aangezien zij in een inventarisatie aangeven het juist belangrijk te vinden dat kleine gemeenten financiële ondersteuning krijgen.

• Voor een goede uitvoering van de beschreven voorstellen is vanaf het jaar 2020 jaarlijks een budget van € 6.000,- nodig. Zoals beschreven is € 3.500,- nodig voor uitbreiding contract DMG. De overige € 2.500,- is nodig voor (incidentele) activiteiten.

4. Vervolgstappen

Deze startnotitie is een notitie vol met goede voornemens. Met draagvlak voor dit beleid kunnen intern en extern betrokkenen aan de slag. Daarbij zijn er voorstellen beschreven die kort en snel zijn uit te voeren, maar ook voorstellen die een langere adem vereisen.

• Voorstel is om een ambtenaar verantwoordelijk te maken voor dit dossier.
• Voorstel is de interne werkgroep en de externe klankbordgroep een (formele) status te geven.
• Voorstel is hen gezamenlijk te vragen om jaarlijks de voortgang op het terrein van seksuele en genderdiversiteit te rapporteren aan college en raad.

Bijlage: overzicht actiepunten

Onderwerp	Actie	Tijd
Veiligheid	Uitbreiding pakket Discriminatie Meldpunt Groningen	regelen in 2019 in werking 2020
Burgerparticipatie	2x per jaar klankbordgroep vanaf	vanaf 2019
Onderwijs	Inventarisatie ondersteuningsbehoefte in zowel basisonderwijs als voortgezet onderwijs	schooljaar 2019-2020
Zorg en Ondersteuning	Team Jeugd, Team Wmo en Adviesraad Sociaal Domein brengen knelpunten in beeld	vanaf 2019
Sport en vrije tijd	Thema diversiteit in Sport en Beweegcafé	voorjaar 2020
Gezondheid	Gezondheidsmonitor	2019
Opvanglocatie Ter Apel	Overleg	najaar 2019
Interne organisatie	Vertrouwenspersoon	2019
	Genderneutrale toiletten in beide gemeentehuizen	2020
	Interne werkgroep diversiteit: jaarlijks nieuwe actielijst opstellen	vanaf 2019
Communicatie	Regenboogvlag uit op 17 mei en 11 oktober	2019
	Verwijzing naar LHBTI Veenkoloniën Westerwolde en LHBTI-Werkgroep Geloof & Levensbeschouwing Westerwolde en Oldambt op de gemeentelijke website	2019
	Gebruik van seksuele en genderdiverse rolmodellen in geval van foto’s op de website, op social media en in drukwerk	2019
	Inventarisatie aanspreekwijze inwoners	2020
	Inventarisatie overige actiepunten	2020
Financiën	Budget organiseren voor 2020 en verder	najaar 2019